Genç Hastalarda Spondilolizis (Bel Kayması): Belirtiler, Tanı ve Modern Tedavi Yöntemleri

Spondilolizis, özellikle gençlerde ve aktif sporcularda görülen, omurganın arka bölümündeki pars interartikülaris adı verilen yapının stres sonucu kırılması veya defekt oluşmasıyla ortaya çıkan bir durumdur. Halk arasında çoğu zaman “bel kayması” olarak bilinse de spondilolizis her zaman kaymaya yol açmaz. Ancak ilerleyen dönemlerde omurga stabilitesini bozarak kaymaya (spondilolistezis) sebep olabilir.

Bu nedenle genç hastalarda erken tanı, doğru tedavi ve düzenli takip oldukça önemlidir.

Spondilolizis Neden Gençlerde Daha Sık Görülür?

Gençlerde özellikle şu nedenlerle daha sık ortaya çıkar:

• Yoğun spor aktiviteleri (gymnastik, futbol, halter, güreş, atletizm vb.)
• Tekrarlayan hiperekstansiyon hareketleri
• Hızlı büyüme döneminde kemiklerin daha hassas olması
• Genetik yatkınlık
• Omurga biyomekaniğinin bozulması

Pars bölgesindeki stres kırığı çoğu zaman tek taraflı başlar; ancak zamanla iki taraflı hale gelebilir.

Belirtiler: Genç Hastalar Genelde Ne Hisseder?

Spondilolizis gençlerde genellikle aşağıdaki bulgularla ortaya çıkar:

• Bel bölgesinde aktiviteyle artan ağrı
• Spor sırasında veya sonrasında zorlanma hissi
• Bacağa yayılan ağrı (her zaman görülmeyebilir)
• Geriye doğru eğilince artan ağrı
• Kas spazmı ve belde tutukluk
• Uzun süre ayakta kalınca belde yorgunluk ve rahatsızlık hissi

Bazı genç hastalarda ise hiç belirti vermeden rutin muayene veya görüntüleme sırasında rastlantısal olarak tespit edilebilir.

Tanı Nasıl Konur?

Klinik muayene sonrasında kesin tanı için genellikle şu görüntüleme yöntemleri kullanılır:

• Direkt röntgen: İlk değerlendirmede kullanılır.
• BT (Bilgisayarlı Tomografi): Pars defektini en net gösteren yöntemdir.
• MR (Manyetik Rezonans): Kemik ödemi, stres reaksiyonu ve eşlik eden disk problemlerini değerlendirmede kullanılır.
• SPECT-BT: Stres kırığı aktivitesini göstermede oldukça başarılıdır.

Özellikle sporcularda erken evrede MR’da kemik ödemi ile tanı koymak mümkündür.

Tedavi Seçenekleri: Her Hastaya Aynı Yaklaşım Uygulanmaz

Tedavide yaş, aktivite seviyesi, kayma derecesi ve ağrı düzeyi belirleyicidir. Genç hastalarda çoğu zaman önce ameliyatsız yöntemler tercih edilir.

1) Konservatif (Ameliyatsız) Tedavi

Genç hastaların önemli bir bölümünde ameliyatsız tedavi ile başarılı sonuçlar elde edilir:

• Aktivite kısıtlaması ve dinlenme
• Fizik tedavi ve core kas güçlendirme programları
• Antiinflamatuvar ilaçlar (gerekli durumlarda)
• Kısa süreli korse kullanımı
• Teknik ve temas gerektiren sporlardan geçici uzaklaşma

Erken dönemde teşhis edilen spondilolizis vakalarının önemli bir kısmı bu yöntemlerle kontrol altına alınabilir.

2) Cerrahi Tedavi: Pars Onarımı veya Stabilizasyon

Ağrısı devam eden, iki taraflı defekti olan, konservatif tedaviye rağmen şikâyetleri geçmeyen veya kayma gelişen genç hastalarda cerrahi tedavi gündeme gelir. Cerrahi seçenekler şunlardır:

• Pars onarımı: Vidalar ve kemik grefti ile kırığın kaynatılması.
• Segmental stabilizasyon: L5–S1 seviyesinde vida ve rodlarla stabilizasyon sağlanması.
• Gerektiğinde kayma açısının ve hizalanmanın düzeltilmesi.

Cerrahi sonrasında genellikle 1–1,5 yıllık takip sürecinde kaynama durumu BT ve klinik muayene ile değerlendirilir.

Kaynama Sonrası İmplant Çıkarma Gerekir mi?

Genç hastalarda pars veya L5–S1 stabilizasyonu sonrası, kırığın kaynadığı görüntüleme ile doğrulandıysa implantların çıkarılması sık uygulanan bir seçenektir. Bunun başlıca nedenleri şunlardır:

• Genç yaşta uzun yıllar boyunca implant taşımak istememe
• Spor ve yüksek aktivite düzeyine daha rahat dönüş isteği
• Lokal irritasyon veya rahatsızlık hissi
• Kaynama sonrasında implantın biyomekanik olarak artık gerekli olmaması

İmplant çıkarma ameliyatı genellikle daha kısa süren ve iyileşmesi hızlı olan bir girişimdir.

İmplant Çıkarma Ameliyatı Sonrası Süreç

İmplant çıkarma sonrası süreç, çoğu genç hasta için oldukça rahattır:

• Hastalar çoğu zaman aynı gün veya ertesi gün taburcu olabilir.
• Günlük hafif aktiviteler ve yürüyüşlere kısa sürede izin verilir.
• Genellikle 2–4 hafta içinde hafif spor aktivitelerine başlanabilir.
• Ağırlık kaldırma ve yoğun sporlar için çoğu zaman 6–8 hafta beklemek önerilir.

Bu süreler, hastanın yaşına, kas gücüne, eşlik eden sorunlara ve kaynama kalitesine göre kişiye özel olarak planlanır.

Sonuç

Genç hastalarda spondilolizis, erken tanı ve uygun tedavi ile çoğu zaman başarılı şekilde yönetilebilen bir omurga problemidir. Doğru zamanda başlanan konservatif tedavi, gerektiğinde uygulanan cerrahi ve düzenli takip sayesinde hastaların büyük çoğunluğu günlük yaşamlarına ve spor aktivitelerine güvenle dönebilmektedir.

Kaynama sağlanan olgularda implantların uygun zamanda çıkarılması ise hem konfor hem de uzun dönem omurga sağlığı açısından önemli bir avantaj sağlayabilir. Bel ağrısı yaşayan genç hastaların, özellikle sporla uğraşıyorsa, bu tür şikâyetleri hafife almadan bir omurga cerrahı tarafından değerlendirilmesi önemlidir.