Kalça Protezi Nedir?

Eklem protezi uygulaması, hasar görmüş eklem yüzeylerinin özel olarak tasarlanmış protezler ile değiştirilerek eklem fonksiyonunun yeniden kazandırılması ve ağrının ortadan kaldırılması için gerçekleştirilen cerrahi bir prosedürdür. Kalça protezi ameliyatı, hastanın kalça problemlerine diğer tedavilerin yanıt vermemesi durumunda tercih edilir. Ayrıca, geç fark edilen doğuştan kalça çıkığı durumlarında da başvurulabilen etkili bir tedavi seçeneğidir.

Kalça protezi cerrahisi; kalça kireçlenmesi (koksartroz), travma sonrası kıkırdak ve kemik hasarı, kalça çıkığına bağlı yapısal bozukluklar gibi nedenlerle yaşam kalitesi belirgin şekilde azalmış hastalarda uygulanmaktadır.

Kalça Protezi Kimlere Uygulanır?

Kalça protezi; kalça ekleminde geri dönüşü olmayan hasar gelişen ve günlük yaşam aktiviteleri belirgin şekilde kısıtlanan hastalarda uygulanır. Başlıca endikasyonlar şunlardır:

• Kalça kireçlenmesi (koksartroz)
• Tedavi edilmemiş veya geç fark edilmiş doğuştan kalça çıkığı
• Perthes hastalığı sonrası gelişen kalça deformiteleri
• Osteonekroz (avasküler nekroz)
• Kırık sonrası gelişen eklem bozulmaları
• Kanser tedavileri sonucunda kalça ekleminde oluşan hasarlar

Kalça kireçlenmesi ilerleyici bir hastalıktır. Yaş ilerledikçe ağrı ve hareket kısıtlılığı giderek artar; merdiven inip çıkma, uzun süre yürüme, ayakkabı giyme gibi basit günlük aktiviteler bile zorlayıcı hale gelebilir.

Ameliyatta Kullanılacak Protezin Türü Önemli midir?

Kalça ekleminin özellikleri, hastalığın tipi, hastanın yaşı ve kemik kalitesi dikkate alınarak uygun protez tipi cerrah tarafından belirlenir. Bu süreçte hasta, kullanılacak protez hakkında detaylı bir şekilde bilgilendirilmelidir. Hastanın protezin markasını ve yapısını bilmesi oldukça kıymetlidir.

Uluslararası standartlara sahip, gelişmiş ülkelerde yaygın olarak tercih edilen ve uzun dönem sonuçları başarılı olan protez markaları; protezin ömrü ve ameliyatın uzun vadeli başarısı açısından kritik öneme sahiptir. Bu nedenle kalça protezi ameliyatında kullanılacak implantın kalitesi, cerrahi teknik kadar önemlidir.

Kalça Protezi Ameliyatı Ne Zaman Önerilir?

Kalça protezi cerrahisi için en önemli belirleyici ağrıdır. Ağrının istirahat halinde bile devam etmesi, gece uykusunu bozması ve günlük aktiviteleri ciddi şekilde kısıtlaması ameliyat için güçlü bir göstergedir. Ağrı olmayan veya hafif seyreden durumlarda ise mümkün olduğunca kalça koruyucu tedavi yöntemleri değerlendirilmelidir.

Bir diğer önemli husus hareket kısıtlılığıdır. Eklemdeki kıkırdak dokusunun hasarlanması, kalça ekleminin uyumunun bozulmasına neden olur. Bunun sonucu olarak kalça hareketleri kısıtlanır ve hasta hareket sırasında veya sonrasında ağrı duymaya başlar.

Ameliyat kararından önce aşağıdaki basamaklar dikkatle değerlendirilmelidir:

• Hastanın şikayetlerinin ayrıntılı biçimde dinlenmesi
• Kapsamlı fizik muayenenin yapılması
• Kalçanın röntgen ile değerlendirilmesi (gerekirse ek görüntülemeler)
• Dinlenme, ilaç tedavileri, fizyoterapi, baston kullanımı, merdiven çıkmanın kısıtlanması gibi koruyucu yöntemlerin uygulanması

Tüm bu tedavilere rağmen ağrı ve hareket kısıtlılığı devam ediyorsa, kalça protezi ameliyatı gündeme gelir. Kalça protezi gerektirecek kadar ciddi bir durum olup olmadığına karar verme yetkisi, son aşamada hastaya aittir. Eğer hastanın şikayetleri belirgin ise ve non-cerrahi tedavilerden istenilen sonuç alınamamışsa, kalça protezi cerrahisi için planlama yapılmalıdır.

Cerrahi Süreç

Kalça protezi ameliyatı, genel anestezi veya bölgesel anestezi ile gerçekleştirilebilir. Anestezi türü belirlenirken hastanın eşlik eden hastalıkları ve beklentileri göz önünde bulundurulmakla birlikte, hastanın tercihi de önemlidir. Operasyon öncesinde epidural kateter veya periferik sinir bloğu uygulanarak ameliyat sonrası ağrı kontrolü desteklenir.

Ameliyat süresi ortalama 2 saat civarındadır. Operasyondan bir gün sonra hasta, koltuk değneği yardımıyla ayağa kaldırılarak kişisel ihtiyaçlarını büyük oranda kendi başına karşılayabilecek duruma gelir.

Ameliyat sonrasında hastaya özel olarak planlanan rehabilitasyon ve egzersiz programları detaylı bir şekilde aktarılır. Protez ameliyatı sonrasında hastanın günlük yaşamına tam anlamıyla dönmesi yaklaşık 6 hafta sürmektedir. Cerrahi sonrası yumuşak dokuların iyileşme sürecine fırsat tanımak adına bağdaş kurma, çömelmek, bacak bacak üstüne atma gibi bazı hareketlerin bir süre yapılmaması gerekmektedir.

Kalça Protezi Ameliyatında Riskler Nelerdir?

Kalça protezi ameliyatlarında, eklemde meydana gelecek değişiklikler sebebiyle ameliyat sonrası çeşitli komplikasyonlar gelişebilir. Bu riskler her hastada görülmese de hastanın bilgilendirilmesi önemlidir. Olası komplikasyonlara bazı örnekler:

Enfeksiyon

Eklem enfeksiyonları, protez ameliyatlarından sonra karşılaşılan en ciddi sorunlardan biridir. Kalça protezi cerrahisinde enfeksiyon riski yaklaşık %0,3–1,3 oranında görülmektedir. Kalça protezi ameliyatı sonrasında bazen erken dönemde bazen de yıllar sonrasında ortaya çıkabilen enfeksiyon, protezin değiştirilmesine kadar uzayan ciddi sonuçlar doğurabilir.

Erken enfeksiyon gelişmesi durumunda eklemde temizleme (debritman) yapılabilir. Ancak uzun yıllar sonrasında oluşan enfeksiyonlarda, implantın değiştirilmesi gerekebilir. Enfeksiyonun artması, ağrıların yeniden başlamasına ve ikinci bir ameliyat gereksinimine yol açabilir.

Kalça Protezinin Çıkması

Protezin yerinden çıkması, yapılan protez işlemi sonrasında birçok nedenle gerçekleşebilir. Genellikle ani hareketler, dengesiz pozisyonlar, kaza veya düşme gibi durumlar sonrasında ortaya çıkar. Görülme oranı %1–3 civarındadır.

Bunu önlemek için ameliyat sonrasında cerrahınızın önerilerine uymanız, belirli bir süre aşırı hareketlerden kaçınmanız ve önerilen pozisyon kurallarına dikkat etmeniz önemlidir.

Kan Pıhtıları

Kalça protezi ameliyatlarından sonra görülebilecek sorunlardan biri de kan pıhtılarıdır. Kanın akışını engelleyen ve damar duvarına zarar verebilen pıhtılar, bazı durumlarda hayati fonksiyonların durmasına dahi sebep olabilir.

Pıhtının bulunduğu yerden kopup akciğerlere ulaşması durumunda pulmoner emboli gelişebilir ve bu durum hayatı tehdit edebilir. Bu ciddi riskin azaltılması için ameliyat sonrası hastanın mümkün olduğunca erken mobilize edilmesi, pıhtı önleyici ilaçlar ve gerekirse varis çorabı kullanılması sağlanmaktadır.

Protezin Gevşemesi

Başarısız kalça protezi ameliyatlarının belirtilerinden biri de implantın gevşemesi ve stabilitesini kaybetmesidir. Ameliyat sonrasında protezin hareket etmesi, eklemde tekrardan aşınmalara ve yeniden ağrıların başlamasına sebep olabilir.

Bu durumun tedavisi, genellikle ameliyatla protezin yeniden sabitlenmesi ve gerekli durumlarda protezin değiştirilmesinden geçer. Erken tanı, tedavi planlaması açısından önemlidir.

Sertlik

Kalça protezi ameliyatının komplikasyonlarından biri de operasyon sonrası eklemde sertlik oluşmasıdır. Ameliyat sonrasında aktif olmak ve önerilen egzersiz programına uymak oldukça önemlidir. Hareketsiz kalmak; deri, kapsül ve yumuşak dokularda sertlik gelişmesine ve eklem hareketlerinin kısıtlanmasına neden olabilir.

Bu durum merdiven inip çıkma, sandalyeye oturup kalkma gibi kalça eklemi hareketlerinin yeniden ağrılı hale gelmesine yol açabilir. Ameliyat sonrası önerilen hareketleri yapmadığınız durumlarda sertliğin giderilmesi için tekrar cerrahi müdahale gerekebilir.

Sık Sorulan Sorular (SSS)

Op. Dr. Sedat Duman
Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı

Op. Dr. Muhammed Duman
Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı