Ön Çapraz Bağ Tamiri

Ön çapraz bağ (ÖÇB) spor yaralanmalarında sıkça etkilenen ve diz eklem stabilitesini sağlayan temel anatomik yapılar arasındadır. Ön çapraz bağ, dizde anormal hareketleri sınırlamakla kalmaz, aynı zamanda bir proprioception organı olarak da işlev görür (Propriosepsiyon: Dengeye göre kas kontraksiyonlarının düzenlenmesi). Ön çapraz bağ tamiri, rekonstrüksiyon cerrahisinden farklı bir yaklaşım gerektirir. Güncel araştırmalarda, tamir ile rekonstrüksiyonun sonuçlarının benzer olduğu ancak denge duyusunun tamir uygulanan hastalarda daha iyi olduğu gözlemlenmiştir.

Ön çapraz bağ tamiri hakkındaki ilk yayınlar 1980'lerde başlamıştır. Bu araştırmalarda başlangıçta olumlu sonuçlar elde edilmiş olsa da zamanla dizde sertlik ve bağ yetersizliği gözlemlenmiştir. Bu nedenle, bu yöntem terk edilerek genellikle tendonlarla yapılan yeni bir bağ oluşturma işlemi olan rekonstrüksiyon, altın standart olarak kabul edilmiştir. Geriye dönük olarak incelendiğinde, bu yöntemin başarısız olmasının sebepleri; tüm yırtık tiplerine uygulanması, cerrahi tekniklerin yetersiz olması ve ameliyat sonrası rehabilitasyon programlarının uygun olmamasıdır.

Ön çapraz bağ yaralanması sonrasında genellikle yırtılan bağın bir yere tutunduğu gözlemlenir. Uyluk kemiğinin üst kısmına, arka çapraz bağa, çentik bölgesine ve diz önünde hoffa olarak adlandırılan yağ yastıkçığına tutunduğu, yapılan artroskopi sırasında gözlemlenebilir. Eğer bağ herhangi bir yere tutunmamışsa, belirli bir süre sonra yapılan artroskopide bağın kaybolduğu görülür. Bağın koptuğu hastalarda yapılan histolojik çalışmalarda, bağ içindeki mekanoreseptörler olarak adlandırılan duyu organlarının hala canlı ve sağlam olduğu tespit edilmiştir. Özetle, güdük bir yere tutunarak ön çapraz bağın canlılığını korumaya çalıştığı görülmektedir. Tamir işlemi sırasında güdüğün doğru yere, uygun pozisyonda sabitlenmesi sağlanır.

Hangi Ön Çapraz Bağ Yırtıkları Tamir Edilebilir?

Ön çapraz bağ yaralanmaları, bağın boyunca yırtığın meydana geldiği seviyeye göre sınıflandırılmaktadır. En üst kısımda kemiğe yapışma yerinden meydana gelen yırtıklar Tip 1 olarak kabul edilmektedir. Eğer üst kısımda küçük bir çıkıntı bırakarak yırtılma meydana gelmişse Tip 2 olarak adlandırılırken, daha alt kısımlara inildikçe Tip 3 ve 4 olarak tanımlanmaktadır. Genellikle ön çapraz bağın %80'i üst kısımdan kopmaktadır (Tip 1 ve 2). Eğer bağın kopması yaklaşık %20 olasılıkla orta kısımdan gerçekleşirse, ne yazık ki dikilmeye uygun değildir.

Ön çapraz bağ tamiri Tip 1 ve 2 yırtıklara uygulanabilir. Tip3 ve 4 yırtıklarda tamir yerine rekonstrüksiyon yapılmalıdır. Yaralanmadan sonra erken dönemde çekilmiş iyi bir MR görüntüsü bize yırtığın seviyesi ve tamire uygun olup olmadığı konusunda bilgi verecektir. 

Ön Çapraz Bağ Tamiri Ne Zaman Uygulanmalıdır?

Tamir için ideal hasta, yaralanmadan sonraki ilk 3 hafta içinde (en fazla 6 hafta) gerçekleştirilen Tip 1 ve 2 yırtıkların tamiridir. Tamir işlemi ne kadar erken yapılırsa, başarısı o derecede artacaktır. Erken cerrahi müdahale aynı zamanda daha fazla menisküs tamiri olasılığı sunmaktadır. Eşlik eden menisküs yaralanmaları, cerrahi müdahale için geçirilen süre arttıkça daha da parçalanmakta ve bazen tamir edilemeyecek bir noktaya gelmektedir.

Önceden ön çapraz bağ yaralanmalarında erken dönemde yapılan cerrahi müdahalelerin, eklemde sertlikle sonuçlanacağı düşünülmekteydi. Ancak son yapılan çalışmalar, erken dönemde gerçekleştirilen cerrahi müdahalelerin eklem sertliğine yol açmadığını göstermiştir.

Ön Çapraz Bağ Tamiri Uygulanacak Hastada Yaş Önemli mi?

Ön çapraz bağ tamiri için belirli bir yaş sınırı bulunmamaktadır. Rekonstrüksiyon, uygulanabilecek hastalarda tercih edilen bir yöntem olabilir. Çocuk hastalarda, büyüme plağının zarar görmemesi nedeniyle daha da önemlidir.

20 yaş altındaki hastalarda, tamir sonrası tekrar yırtılma oranlarının diğer yaş gruplarına kıyasla daha yüksek olduğu gözlemlenmiştir. Bu durumun sebebi, bu yaş grubundaki hastaların yeterince rehabilitasyon sürecinden geçirilememesi ve spora dönüşlerinin daha erken olmasıdır. Genellikle, tamir uygulanan bir hastanın spora geri dönüş süresi ortalama olarak 9 ay olarak belirlenirken, bu yaş grubundaki hastalar genellikle 4-5 aydan önce spora dönmektedirler.

Ön Çapraz Bağ Tamir Teknikleri Nelerdir?

Ön çapraz bağ tamiri için 3 yöntem mevcuttur.

• Dinamik bağ içi stabilizasyon (İkinci cerrahi ile uygulanan implantların çıkarılması gereklidir)
• İnternal brace ile augmentasyon
• Sütür ankor ile primer ön çapraz bağ tamiri (Pratikte en sık uygulanan yöntem)

Ön Çapraz Bağ Tamiri Sonrası İyileşme

Ön çapraz bağ tamiri sonrasında hasta 4 haç boyunca açı ayarlı dizlik kullanmalıdır. Hastalarımıza haftalık olarak açı ayarlamalarını yaparak yapması gereken hareketleri tariflemekteyiz. Hastalarımızın ilk 6 haftalık süreçte koltuk değneği kullanmalarını ve ameliyat olduğu bacağı üzerine yük vermemesini istiyoruz. Ameliyat sonrası tam olarak spora dönüş süreci ortalama 9 ay olarak değerlendirilmelidir.

Sonuç olarak; 

Seçilmiş ön çapraz bağ yaralanmalarında uygulanan tamir cerrahisi, yaralanma sonrası ne kadar erken uygulanırsa o kadar iyi sonuçlar elde edilmektedir. Erken cerrahi müdahalenin gerçekleştirilmesi, menisküs gibi diğer yaralanmaların daha erken tedavi edilebilmesine olanak sağlayarak tedavinin başarı olasılığını artırmaktadır. Rekonstrüksiyon işlemine kıyasla daha minimal bir cerrahi prosedür olup ameliyat sonrası hastanın ağrı düzeyi de daha az olmaktadır. Vücudun farklı bir bölgesinden bağ alınmasına gerek duyulmamaktadır.

Vücuttaki her orijinal dokunun muhafaza edilmesi birçok durumda arzu edilen bir durum olmakla birlikte, mümkün olduğunca orijinal ön çapraz bağların korunmasına özen gösterilmelidir. Bu sebeple erken bir şekilde doktora başvurmak gerekmektedir.