Diz Eklemi Kıkırdak Yaralanmaları

Eklem kıkırdağı, diz eklemini oluşturan kemiklerin uçlarını kaplayan, pürüzsüz, kaygan ve parlak yüzeyli özel bir dokudur. Sağlıklı kıkırdak yapısı sayesinde kemikler birbirleri üzerinde minimal sürtünme ile hareket eder ve eklem fonksiyonları sorunsuz şekilde devam eder.

Diz ekleminde oluşan fokal kıkırdak defektleri, özellikle genç ve aktif bireylerde ciddi fonksiyonel kayba yol açabilen ve tedavisi güç ortopedik sorunlardır. Kıkırdak yüzeyinin bozulması eklemde sürtünmeyi artırır ve aşağıdaki şikayetlere yol açar:

• Hareketle artan ağrı,
• Kilitlenme veya takılma hissi,
• Dizde şişlik ve sıvı artışı,
• Hareket açıklığında azalma,
• Günlük aktivitelerde belirgin kısıtlanma.

Kıkırdak dokusu damar ve sinir içermediği için kendini yenileme kapasitesi çok sınırlıdır. Bu nedenle, birçok kıkırdak hasarı kendi kendine iyileşmez ve zamanla daha ciddi sorunlara yol açabilir. Bu durum cerrahi tedavileri önemli hâle getirir.

Tanı ve Radyolojik Değerlendirme

Kıkırdak yaralanmalarının doğru tedavi edilebilmesi için detaylı bir klinik değerlendirme yapılır. Hastanın şikayetleri, travma öyküsü, fizik muayene bulguları ve radyolojik görüntülemeler birlikte analiz edilir.

Başlıca görüntüleme yöntemleri şunlardır:

• Röntgen (Grafi): Kemik hizalanması, eklem aralığı ve artrit bulguları hakkında bilgi verir.
• MRG (Manyetik Rezonans): Kıkırdak defektinin yerleşimi, boyutu, derinliği, menisküs veya bağ yaralanmaları ve kemik ödemi gibi eşlik eden patolojileri detaylı gösterir.
• BT (Bilgisayarlı Tomografi): Kıkırdak hasarına eşlik eden kemik altı defektlerin değerlendirilmesinde önemlidir. Özellikle mozaikoplasti veya allogreft planlanan hastalarda başvurulur.

Tedavi Seçenekleri

Tedavi planlamasında kıkırdak hasarının yerleşimi, boyutu, derinliği, yük taşıyan bölgede olup olmaması, hastanın yaşı ve aktivite durumu gibi birçok faktör dikkate alınır.

Kullanılan başlıca tedavi yöntemleri şunlardır:

1. Mikrokırık Yöntemi

Hasarlı bölgedeki kıkırdağın kaldırılması ve altındaki kemikten yeni kıkırdak benzeri bir dokunun oluşması için mikro kanallar açılması esasına dayanır. Küçük ve orta boyutlu defektlerde tercih edilir.

2. Mozaikoplasti

Yük taşımayan bölgeden alınan sağlıklı kıkırdak-kemik silindirlerinin, hasarlı alana nakledilmesidir. Orta büyüklükteki fokal defektlerde oldukça başarılı sonuçlar verir.

3. Hücresiz Çatı Örtüleri (Scaffold)

Kıkırdak defektine uygulanan biyolojik bir iskele yapısıdır. Bu iskelet zaman içinde hastanın kendi dokusu ile doldurulur.

4. ACI – Otolog Kondrosit İmplantasyonu

Hastadan alınan kıkırdak hücrelerinin laboratuvar ortamında çoğaltılarak tekrar eklem içine uygulanmasıdır. Daha geniş defektlerde uygulanabilen ileri bir yöntemdir.

5. Mezenkimal Kök Hücre Uygulamaları

Kök hücrelerin hasarlı bölgeye uygulanması ile onarım sürecinin desteklenmesi hedeflenir. Hücresel aktiviteyi artırarak iyileşmeyi hızlandırabilir.

6. Allogreft Nakli

Taze kadavra vericisinden alınan kıkırdak-kemik dokusunun defekt bölgesine nakledilmesidir. Özellikle büyük ve kompleks defektlerde en başarılı seçeneklerden biridir.

Günümüzde hiçbir cerrahi yöntem, orijinal hyalen kıkırdak dokusunu tam olarak yeniden oluşturamamaktadır. Ancak modern tekniklerle yüksek kaliteli, fonksiyonel onarım dokusu elde etmek mümkündür.

Ameliyat Sonrası Süreç

• Erken dönemde kontrollü diz hareketlerine başlanır.
• Koltuk değnekleri genellikle 4–8 hafta kullanılmalıdır.
• Tam yük verme, uygulanan cerrahi tekniğe göre değişiklik gösterir.
• Rehabilitasyon, tedavinin başarısında kritik rol oynar.

Rehabilitasyon süreci; kas güçlendirme, eklem hareket açıklığını artırma, denge-propriyosepsiyon egzersizleri ve spor aktivitelerine dönüşün kademeli olarak planlanmasını içerir.

SSS – Diz Kıkırdak Yaralanmaları