Omuz protezi ameliyatı gerekliliği ve uygun protez tipi rehberi

Omuz protezi nedir?

Kireçlenme, büyük yırtıklar veya kırıklar nedeniyle eklem yüzeyleri bozulduğunda, bu yüzeyler özel metal ve dayanıklı plastik parçalarla yenilenir. Amaç; ağrıyı azaltmak ve günlük hareketleri (saç tarama, giyinme, raflara uzanma) yeniden mümkün kılmaktır.

Omuz protezi ne zaman gündeme gelir?

• Gece uykudan uyandıran, istirahatte bile olan ağrı
• Günlük işlerde zorlanma: kolu baş üstüne kaldıramama, ceket giyememe
• Radyolojik kanıt: röntgen/BT’de ileri kireçlenme, eklem boşluğunda belirgin daralma, kemik deformitesi
• Diğer tedavilerin yetersiz kalması: ilaç, fizik tedavi, egzersiz, enjeksiyonlar
• Kırıklar: Özellikle 60 yaş üstünde 3–4 parçalı proksimal humerus kırıkları sonrası kalıcı ağrı ve fonksiyon kaybı

Not: Enfeksiyon, ciddi felç/deltoid kas güçsüzlüğü gibi durumlar ameliyatı erteleme veya farklı planlama gerektirebilir.

Hangi tip omuz protezi uygun?

1) Anatomik total omuz protezi (aTSA)

Kime uygun? Rotator manşeti (omzu döndüren küçük kas-tendon grubu) sağlam olan, çoğunlukla primer kireçlenme hastaları.

Artıları: Doğal hareketi daha iyi taklit eder; özellikle dış rotasyon (kolu dışa çevirme) çoğu hastada daha güçlü olur.

Dikkat: Glenoid (yuva) tarafında belirgin kemik kaybı/deformite varsa, özel parçalar (augment) gerekebilir.

2) Ters (reverse) total omuz protezi (rTSA)

Kime uygun? Büyük/onarılmamış rotator manşet yırtığı ve buna bağlı kireçlenme; yaşlı ve çok parçalı kırıklar; önceki ameliyatların başarısızlığı (revizyon).

Artıları: Deltoid kasını kaldıraç gibi kullanır; kolu yukarı kaldırma kabiliyeti belirgin iyileşir.

Dikkat: Doğru yerleştirme önemlidir; aksi hâlde “kemik aşınması/notching” gibi sorunlar görülebilir.

3) Hemiartroplasti (yarım protez)

Kime uygun? Sınırlı, seçilmiş durumlar (ör. genç hastada eklem başında sınırlı, odaklanmış hasar).

Not: Güncel uygulamada, yaşlı ve çok parçalı kırıklarda ters protez çoğunlukla daha iyi sonuç verir.

Basit karar rehberi

1. Rotator manşet sağlam mı? Evet → genelde anatomik protez. Hayır/büyük yırtık → genelde ters protez.
2. Yaşlı + çok parçalı kırık var mı? Evet → çoğunlukla ters protez.
3. Glenoid kemiğinde ileri deformite/kayıp var mı? Evet → özel parçalarla anatomik veya ters protez; görüntülemeye göre seçilir.
4. Önceki ameliyat başarısız mı? Evet → sıklıkla ters protez düşünülür.

Ameliyat ve iyileşme nasıl ilerler?

• Süre & kalış: Ameliyat çoğu merkezde yaklaşık 1–2 saat; 1–2 gün hastanede kalış.
• Kol askısı: Ortalama 3–4 hafta (ters protezde değişebilir).
• Fizyoterapi: İlk haftalarda pasif, sonra aktif egzersiz; 3. ayda günlük işlerin çoğu rahatlar.
• Tam olgunlaşma: Genelde 6–12 ay.
• Protezin ömrü: Doğru teknik ve kullanım ile çoğu hastada 15 yıl ve üzeri.

Olası riskler (kısaca)

Enfeksiyon, çıkık, damar–sinir yaralanması, kemikte gevşeme/aşınma, donuk omuz gibi komplikasyonlar görülebilir. Cerrahınız kişisel risklerinizi muayenede tek tek anlatacaktır.

Sık sorular