Ön Çapraz Bağ (ÖÇB) Yaralanması

Ön çapraz bağ (ÖÇB), diz ekleminin en önemli stabilizatörlerinden biridir ve özellikle ani yön değiştirme, durma-başlama ve zıplama içeren spor aktiviteleri sırasında yaralanmaya açıktır. Yaralanan ÖÇB’nin kendi kendine iyileşme potansiyeli yoktur. Bu nedenle dizin stabil kalması, menisküs ve kıkırdak dokularının korunması ve ileride gelişebilecek artrozun (kireçlenme) önlenmesi için çoğu hastada cerrahi rekonstrüksiyon gereklidir.

Tedavi edilmeyen ÖÇB yırtıklarında dizde tekrarlayan boşalma atakları zamanla menisküs ve kıkırdak hasarı oluşturarak kalıcı ağrı ve hareket kısıtlılığına neden olur.

ÖÇB Yaralanmalarının Belirtileri Nelerdir?

• Yaralanma anında kopma veya patlama hissi
• Ani ve şiddetli diz ağrısı
• Diz içinde kanamaya bağlı hızlı gelişen şişlik
• Müsabakaya devam edememe
• İlerleyen dönemde: dizde boşalma hissi, merdiven inerken güvensizlik, ani dönüşlerde dengesizlik, sıçrama inişlerinde öne kayma

Kronik dönemde boşalma atakları sırasında her zaman ağrı görülmeyebilir. Ancak tekrarlayan ağrı ve şişlik varsa menisküs veya kıkırdak hasarı düşünülmelidir.

ÖÇB Yaralanmasında Tanı Nasıl Konur?

Yaralanmanın ilk günlerinde ağrı ve şişlik nedeniyle tam muayene yapmak güç olabilir. Bu nedenle 7–10 gün sonra tekrar değerlendirme önemlidir.

Tanıda kullanılan yöntemler:

• Fizik muayene: Lachman, pivot-shift, ön çekmece testleri
• MR: Bağın durumu, menisküs ve kıkırdak yapılarının detaylı değerlendirilmesi
• Röntgen: Olası kırıkları dışlamak için erken dönemde çekilir

Ön Çapraz Bağ Ameliyatı Nasıl Yapılır?

ÖÇB ameliyatı tamamen artroskopik (kapalı) yöntemle yapılır. Küçük deliklerden kamera ve ince cerrahi aletlerle eklem içine girilir. Bu yöntem doku hasarını azaltır ve iyileşme sürecini hızlandırır.

1) Artroskopi ile Eklem Değerlendirmesi

Cerrah menisküsler, kıkırdak yüzeyleri ve bağ yapıları dahil tüm eklemi görüntüler. Menisküs yırtığı veya kıkırdak hasarı varsa aynı seansta tedavi edilir.

2) Greftin Hazırlanması

Yeni bağ için çoğunlukla hastanın kendi dokusu kullanılır:

• Hamstring tendon grefti
• Patellar tendon grefti
• Quadriceps tendon grefti

Tendon uygun kalınlık ve dayanıklılıkta hazırlanarak yeni ÖÇB oluşturulur.

3) Tünellerin Açılması ve Greft Yerleştirilmesi

Femur ve tibia üzerinde yeni bağın anatomik yerine milimetrik tüneller açılır. Greft bu tünellerden geçirilerek eklem içinde doğru pozisyonda yerleştirilir.

4) Greftin Sabitlenmesi

Greft özel implantlarla (vida, endobutton vb.) tünellere sabitlenir. Diz hareketleri kontrol edilerek yeni bağın uygun gerginlikte olduğu doğrulanır.

Ameliyat Sonrası Süreç

• Hastanede kalış: 1–3 gün
• Ameliyat sonrası koltuk değnekleri ile erken yürüyüş
• Rehabilitasyon programı kişiye özel düzenlenir
• Greft alınan bölgede uzun dönem fonksiyon kaybı olmaz
• Spora dönüş: amatör sporcularda 6–9 ay, profesyonel sporcularda 9–12 ay

Daha ayrıntılı bilgi için “Ön çapraz bağ yaralanması sonrası iyileşme” yazımıza göz atabilirsiniz.

Sık Sorulan Sorular (SSS)

ÖÇB kendi kendine iyileşir mi?

Hayır. ÖÇB’nin kanlanması yetersizdir ve kopma sonrası kendiliğinden kaynama gerçekleşmez.

Ameliyat her hastada gerekli midir?

Aktif yaşayan, spor yapan veya dizde boşalma hissi bulunan hastalarda ameliyat gereklidir. Daha az aktif kişilerde bazı özel durumlarda ameliyatsız takip düşünülebilir.

Hangi greft daha iyidir?

Hamstring ve patellar tendon greftlerinin avantajları vardır. Seçim hastanın spor düzeyine, anatomisine ve cerrahın değerlendirmesine göre yapılır.

Ne zaman yürüyebilirim?

Genellikle ameliyattan sonraki gün kontrollü yürüyüş başlar.

Spora dönüş ne zaman olur?

6–12 ay arasında, yapılan sporun tipine ve rehabilitasyon uyumuna göre değişir.

Menisküs yırtığı varsa tedavi değişir mi?

Evet. Menisküs yırtıkları aynı ameliyat sırasında tamir edilebilir. Rehabilitasyon protokolü buna göre düzenlenir.